Jak zachęcić dziecko do komunikowania się.

Jak zachęcić dziecko do komunikowania się.

Dzieci z autyzmem znacznie lepiej komunikują się w warunkach rozwijających i wspierających ich wysiłki. Aby dziecko mogło zacząć efektywnie porozumiewać się, spełnione powinny zostać dwa warunki.

Jak zachęcać dziecko do komunikowania się

1.      Dziecko musi widzieć powód komunikowania się (dlaczego ).

Wykorzystujemy tutaj  materiały i czynności motywujące oraz stwarzamy sytuacje, w których dziecko musi się komunikować, aby coś się wydarzyło.

2.  Dziecko musi dysponować środkami komunikacji (jak ).

Dziecko trzeba nauczyć przydatnych  zachowań komunikacyjnych,

potrzebne są tu wizualne pomoce dydaktyczne.

Poniżej przedstawiono zbiór wskazówek dotyczących przygotowywania konkretnych i motywujących dziecko zachęt komunikacyjnych. Wiele z nich polega na zabawie, opisano też sytuacje wymagające rozwiązywania problemów. Wszystkie wymagają dobrego rozłożenia w czasie, zwłaszcza cierpliwości ze strony osoby aranżującej sytuację i reagującej na podejmowane przez dziecko próby komunikowania się.

  • Kilka razy pobawmy się z dzieckiem, a następnie przerwijmy zabawę i poczekajmy aż dziecko ją wznowi. Jeśli zabawa polega na aktywności ruchowej, prowadzeniu prostych dialogów i wykorzystaniu konkretnego przedmiotu dziecko ma kilka możliwości powrócenia do sprawiających mu przyjemność czynności. Przykładowo:

-puszczanie baniek mydlanych,

                  – nadmuchiwanie balonów,

                  – zabawy z poduszkami,

                  – kontakt fizyczny, np. łaskotanie lub huśtanie,

                  – zabawy ruchowe,

                  – śpiewanie piosenek,

                  – toczenie, obracanie przedmiotów.

 

  • Tworzmy przeszkody uniemożliwiające korzystanie z ulubionych przedmiotów lub         wykonywanie ulubionych czynności. Przykładowo:           

                     -odkładanie przedmiotów poza zasięgiem, ale na widoku,

                    – stanie w drzwiach/ blokowanie dostępu do danego miejsca,

                     -używanie pojemników, których dziecko nie jest w stanie samodzielnie   

                      otworzyć lub zabawek z mechanizmem, którego dziecko nie jest w stanie  

                     samodzielnie obsługiwać.

 

  • Aranżujmy sytuacje wymagające rozwiązywania problemów. Przykładowo:

                       -schowanie  elementów puzzli lub innej motywującej zabawki/ gry,

                      -dokładanie dodatkowych elementów,  nie pasujących do wykonywanej  

                       czynności,

                     -zamiana butów dziecka na buty taty,

                     -podczas  posiłku położenie na talerzu klocka,

                    – pominięcie potrzebnego narzędzia/ przedmiotu, np. łyżki w czasie jedzenia,

                    -rozlanie czegoś.

  • Wyszukujmy sytuacje, których dziecko nie lubi i zanim złe zachowanie stanie się problemem, nauczmy dziecko mówienia     „koniec”, „stop” lub „przerwa”, a następnie respektujmy to. Przykładowo:

 – podawanie nielubianych potraw i uczenie dopuszczalnych sposobów   odmawiania,

 – nauczenie „robienia przerwy” w środku stresującej sytuacji, np. przy obcinaniu włosów, a następnie powracanie do tego po zakończeniu przerwy.

  • Proponujmy różne możliwości do wyboru i za każdym razem, gdy jest to możliwe, przedstawiajmy na ilustracjach. Przykładowo:

 –   jedzenie i picie,

 – zabawki/ wideo/ piosenki,

 – miejsca,

 – ubrania,

  • Poszukujmy czynności, których dziecko nie lubi. Żeby je zmotywować ćwiczmy ich wykonywanie na zmianę, posługując się przy tym sygnałem wizualnym i sygnałami dźwiękowymi, wskazującymi, do kogo należy ruch. Przykłady sygnałów wizualnych:

         – wyciągnięta ręk,  zwrócona dłonią w kierunku osoby, do której należy ruch,

        – przekazywanie przedmiotu w tą i z powrotem,  w celu zasygnalizowania  

         kolejności (pionki w grze, mikrofon);

       – zmianę kolejności  sygnalizuje karta z nazwiskiem lub ilustracja,

      – zmianę kolejności  sygnalizuje specjalny przycisk lub nakrycie głowy.

Kluczowe punkty do zapamiętania

  1. Uczymy dziecko JAK komunikować się (system) i DLACZEGO komunikować się     (interakcja).
  2. DOBRA jest komunikacja wielomodalna (łącząca gesty, ilustracje, słowa, przedmioty), która pomaga dziecku szybko nauczyć się zarówno sposobów jak i powodów komunikacji. Reagujmy  na wyrażany przez dziecko zamiar komunikowania się zawsze, gdy tylko jest to możliwe, bez względu na to, czy posługuje się ono słowem mówionym, gestem, ilustracją, przedmiotem, itp.
  3. Wizualne pomoce, wykorzystywane do komunikowania się z dziećmi z autyzmem są bardzo ważne, ponieważ:
  • są niezmienne w czasie,
  • przyciągają i zatrzymują uwagę,
  • wykorzystują silną modalność uczenia się,
  • zmniejszają obawy,
  • powodują, że koncepcje stają się konkretniejsze,
  • pomagają  zrozumieć, kiedy komunikat jest skierowany do innej osoby,
  • stanowią dobrą technikę stymulacji.
  1. Jeśli chcemy ułatwić dziecku rozumienie innych osób i pomóc mu wykształcić własny ekspresyjny język, powinniśmy:
  • Ograniczyć swój język do słów, które są dla niego znajome oraz starać się używać za każdym razem w podobnych sytuacjach tych samych słów.
  • Używać krótkich, prostych zdań lub wyrażeń.
  • Mówić powoli, wyraźnie i CZEKAĆ.
  • Wyolbrzymiać ton swojego głosu i wyraz twarzy.
  • Używać gestów lub innych pomocy wizualnych (ilustracji, przedmiotów, drukowanych wyrazów) w połączeniu z językiem werbalnym.
  • W przypadku, gdy dziecko jest zestresowane lub zdenerwowane, ograniczyć swój język werbalny i zwiększyć stosowanie pomocy wizualnych.
  • Naśladować to, co dziecko mówi, nieznacznie rozszerzając jego wypowiedzi.
  • W przypadku, gdy dziecko zajmuje się czymś, co jest dla niego interesujące, przy opisywaniu tego, co robi, posługiwać się prostym językiem. Łączenie wyrazów z czynnościami sprawia, że wyrazy nabierają większego znaczenia.

Susan Boswell

Division TEACCH